Veel Nederlanders kennen Ástor Piazzolla vooral dankzij ‘de traan van Máxima’ en de tango ‘Adios Noniño’ die Carel Kraayenhof speelde tijdens de bruiloft van kroonprins Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta. Dat Piazzolla’s meeslepende muziek ook regelmatig in films klinkt is misschien iets minder bekend. Niet alleen in de nieuwe muziekfilm ‘Tango’ van Amsterdam Sinfonietta, maar bijvoorbeeld ook in een aangrijpend Italiaans familiedrama, een verrassende romantische komedie en een bijzondere documentaire.
Piazzolla’s nieuwe tango
Ástor Piazzolla (1921-1992) was een Argentijnse componist en bandoneonspeler die met zijn ‘nieuwe tango’ een wereldster werd. Naast zijn voorliefde voor de Argentijnse tango en volksmuziek had hij ook interesse voor jazzmuziek en voor klassieke muziek van componisten zoals Bartók, Stravinski en Bach. In de jaren 1940 studeerde hij bijna vijf jaar lang compositie bij Alberto Ginastera, volgens Piazzolla “de belangrijkst Argentijnse componist in de geschiedenis”. In dezelfde periode bleef hij ook bandoneon spelen en arrangeren voor de populairste tango-orkesten. Tien jaar later vertrok hij naar Parijs om compositie en directie te studeren bij de vermaarde Nadia Boulanger. Aanvankelijk probeerde hij zich los te maken van zijn Argentijnse roots: “Ik wilde een intellectueel zijn en schaamde me voor mijn bandoneon”, aldus Piazzolla. Maar op aanraden van Boulanger legde hij zich uiteindelijk volledig toe op de tango.
Hij schreef er ruim driehonderd en ontwikkelde een unieke eigen stijl door elementen uit de klassieke muziek en uit de jazz in zijn tango’s te gebruiken. Kenmerkend zijn de ingewikkelde ritmes, met opvallende afwisselende harmonieën en toonclusters. Juist daarom waren traditionele tangodansers niet blij met Piazzolla’s vernieuwingen. Dat het wel degelijk mogelijk is om op Piazzolla’s muziek te dansen zal blijken uit Sinfonietta’s nieuwe muziekfilm ‘Tango’ die zondag 6 juni in première gaat tijdens de online editie van het Sinfonietta String Festival Zeeland. Een film over Piazzolla’s Vier Seizoenen van Buenos Aires van filmmakers Maarten Corbijn en Georgios Rietveld, met de Argentijnse tango én het Zeeuwse landschap in de hoofdrol.
La meglio gioventù (2003)
In de Italiaanse familiekroniek La meglio gioventù (‘de beste jeugd’) speelt de tango als dans geen rol, maar de tango als muzikale uiting van melancholische en hartstochtelijke gevoelens juist wél. Een van Piazzolla’s bekendste tango’s Oblivión voor bandoneon en strijkers klinkt meerdere keren, tijdens de meest aangrijpende scènes in de film. Voor het zes uur durende epos kreeg regisseur Marco Tullio Giordana onder andere de publieksprijs tijdens het filmfestival in Rotterdam, de ‘Prix Un Certain Regard’ in Cannes en de ‘Premio David di Donatello’ voor de beste Italiaanse film in 2004.
Giordana vertelt een ontroerend verhaal over een Italiaanse familie vanaf het einde van de jaren zestig tot nu, met een hoofdrol voor twee broers: de levenslustige Nicola en de schuchtere Matteo. Op de meest emotionele momenten klinkt steeds Piazzolla’s tango Oblivión, onder andere tijdens een belangrijke rechtszaak waarin Nicola vecht tegen de misstanden van de Italiaanse psychiatrie en op het dieptepunt van het verhaal, als zijn moeder bijna gek wordt van verdriet en wanhoop. Maar ook tijdens liefdevolle ontmoetingen tussen geliefden, ouders en kinderen en op momenten dat diverse sympathieke personages nostalgisch terugdenken aan hun jeugd, de beste jeugd.
Bekijk La meglio gioventù deel 1 hier
Bekijk La meglio gioventù deel 2 hier
De surprise (2015)
De surprise, naar het gelijknamige verhaal van Belcampo, is allesbehalve standaard. De Nederlandse regisseur Mike van Diem, vooral bekend dankzij de Oscarwinnende film Karakter, heeft Belcampo’s korte verhaal ingenieus omgebouwd tot een komedie met een tragische ondertoon. De schatrijke Jacob van Zuylen de Wit (Jeroen van Koningsbrugge) is levensmoe en huurt een bedrijf in om hem te vermoorden. Als hij echter verliefd wordt op Anne de Koning (Georgina Verbaan, die met deze rol een Gouden Kalf won) ontdekt hij dat het contract niet zomaar verbroken kan worden.
De grappige dialogen en onverwachte plotwendingen worden ondersteund door een zorgvuldig gekozen soundtrack met muziek van onder anderen Händel, Vivaldi en Mozart. Precies in het midden van de film klinkt Piazzolla’s Oblivión, tijdens een prachtige scène op het strand waarin Anne de tango leert dansen. Een keerpunt in de relatie tussen de twee hoofdpersonen. Piazzolla’s energieke tango, die zowel optimisme als melancholie bevat, versterkt deze scène en illustreert de tegenstrijdige gevoelens van Jacob, die dankzij Anne leert wat het is om überhaupt iets te voelen.
Piazzolla, the Years of the Shark (2018)
Wie na het zien van de hierboven besproken films nieuwsgierig is geworden naar het leven en de muziek van Ástor Piazzolla moet beslist de documentaire Piazzolla, the Years of the Shark zien (Piazzolla’s hobby was haaien vangen). Regisseur Daniel Rosenfeld maakte een film op basis van een lang en indringend interview dat de dochter van Piazzolla eind jaren tachtig met haar vader had. Een prachtig en levendig portret van zowel de man als de kunstenaar, met unieke beelden van talloze optredens en intieme familiefilmpjes, aangevuld met archiefmateriaal.
De tapes met urenlange gesprekken tussen Ástor en zijn dochter Diana geven een bijzonder inkijkje in de gedachtewereld van een muzikaal genie. Bijzonder is dat Ástors zoon Daniel tijdens de opnames van deze documentaire voor het eerst naar het interview van zijn zelfverzekerde en gepassioneerde vader en zijn veel te vroeg gestorven zus durft te luisteren. Deze film zien brengt de kijker het dichtst bij de mens Piazzolla, omdat hij zelf aan het woord is en beschreven wordt in de soms getroebleerde herinneringen van zijn eigen kinderen.
Bekijk Piazzolla, the Years of the Shark hier
Geschreven door Noortje Zanen
