Amsterdam Sinfonietta en Joey Roukens hebben al eerder samengewerkt, in 2016 bracht het orkest Visions at Sea in de versie voor strijkorkest in première. Nu heeft Roukens een requiem geschreven voor Amsterdam Sinfonietta en het Nederlands Kamerkoor. ‘Ik had meteen een door strijkers gedomineerde klank in gedachten en wilde graag een troostrijk, sereen stuk schrijven’ vertelt Roukens over zijn Requiem dat op 3 november in première gaat.
De succesvolle Nederlands componist Joey Roukens schreef zijn requiem in opdracht van November Music en het Muziekgebouw aan ’t IJ. Sinds 2017 opent het festival in Den Bosch ieder jaar met een gloednieuwe dodenmis onder de noemer Bosch Requiem, geschreven door de interessantste componisten van nu. Na componisten als Hawar Tawfiq, Calliope Tsoupaki en Kate Moore is dit jaar dus Joey Roukens aan de beurt.
‘Toen ik de vraag kreeg of ik een requiem wilde schrijven, hoefde ik niet lang te twijfelen’, vertelt Joey Roukens enthousiast. ‘Als tiener was ik al gefascineerd door dit genre en luisterde ik eindeloos vaak naar wereldberoemde requiems van Mozart, Fauré en Verdi. Maar ik hield bijvoorbeeld ook van het veel minder bekende requiem van Cristóbal de Morales, een Spaanse componist uit de Renaissance. Mijn eigen requiem is een soort hommage aan die lange traditie van requiems waar ik zo van hou.’
“Ik wilde geen loodzwaar requiem schrijven met alleen maar gitzwarte muziek, maar juist een troostrijk, sereen stuk”
Over de bezetting hoefde Roukens niet lang na te denken. ‘Ik wilde geen loodzwaar requiem schrijven met alleen maar gitzwarte muziek, maar juist een troostrijk, sereen stuk. Ik had meteen een door strijkers gedomineerde klank in gedachten en toen we tijdens de eerste brainstorm over mogelijke ensembles spraken dacht ik meteen aan Amsterdam Sinfonietta. Ik heb namelijk hele goede herinneringen aan onze samenwerking in 2016, toen Sinfonietta de strijkorkestversie van Visions at Sea in première bracht in het Muziekgebouw aan ’t IJ. Ik vond dat één van de allerbeste uitvoeringen van mijn compositie. Behalve een steengoed strijkorkest had ik voor mijn requiem ook nog een fantastisch kamerkoor nodig, en dat werd het Nederlands Kamerkoor. Ik heb heel bewust gekozen voor de samenklank van een niet al te groot kamerkoor zonder zangsolisten. Veel beroemde requiems zijn juist voor grote koren en symfonieorkesten met opvallende solo’s voor een paar zangers, denk bijvoorbeeld aan het meesterwerk van Verdi. Maar ik wilde juist gebruikmaken van de collectieve klank van een intiem kamerkoor. Tenslotte had ik ook nog behoefte aan slagwerk. Enerzijds om bepaalde klankeffecten toe te voegen zoals de klank van belletjes en de fluisterzachte regendruppels van de zogenaamde rainstick in het begin, maar ook om de meer energieke en heftige delen zoals het ‘Dies’ en het ‘Offertorium’ extra ritme en scherpte te geven.
“Het strijkorkest klinkt soms expressief en vol, soms intiem in de bezetting van een strijkkwartet of vioolsolo”
Voor de teksten van zijn Requiem heeft Joey Roukens enerzijds de traditionele Latijnse requiemtekst gebruikt, maar hij heeft ook regels geschrapt en nieuwe gedichten toegevoegd. ‘Ik wilde de requiemstructuur aanhouden en tegelijkertijd wilde ik de tekst eigentijdser en toegankelijker maken, ook voor niet-christenen en voor niet gelovigen zoals ik. Ik heb grote delen van de Latijnse tekst weggelaten, omdat ik die te beladen vond. De traditionele tekst van het Dies Irae over zaken als ‘vergelding’ en ‘verterende vlammen’ heb ik bijvoorbeeld vervangen door een minder gewelddadige Latijnse tekst, die ik de meer neutrale titel ‘Dies’ gaf. En ook op andere plekken heb ik zinnen geschrapt. Bovendien heb ik drie prachtige, niet-religieuze Engelse gedichten toegevoegd die verwant zijn aan het requiemthema. Als epiloog heb ik bijvoorbeeld gekozen voor een troostrijk gedicht van Mark Twain, het eindigt bijna als een soort wiegeliedje.’
Roukens’ Requiem duurt ongeveer zestig minuten en is opgedeeld in twee delen, van elkaar gescheiden door een korte meditatieve pauze van twee minuten. ‘Mijn compositie zit vol met referenties aan andere requiems en met muziek uit de Renaissance en de Barok. Op sommige plekken vraag ik de musici om volgens de gewoontes van de uitvoeringspraktijk van Oude Muziek te spelen en te zingen, bijvoorbeeld zonder vibrato. Op andere plekken zoek ik juist naar een heel andere klank, bijvoorbeeld de relatief eenvoudige en directe klank van een singer-songwriter. Het strijkorkest klinkt soms expressief en vol, soms intiem in de bezetting van een strijkkwartet of vioolsolo. Ik zie enorm uit naar de wereldpremière. Ik ben heel benieuwd hoe het overkomt, of het me is gelukt om een stuk te schrijven dat vooral troost en hoop biedt. Geen requiem volgens de christelijke traditie, maar een spiritueel en sereen stuk dat voor iedereen toegankelijk is.’
Noortje Zanen
