Franse wijnen, kazen en campings zijn veel populairder bij Nederlanders dan het Franse chanson. Maar wie naar Thomas Oliemans en Amsterdam Sinfonietta luistert krijgt beslist de smaak te pakken. Aanleiding om nog dieper in dit genre te duiken, met behulp van een hilarische Franse film, een ontroerende documentaire en een vermakelijke geschiedenis van Frankrijk aan de hand van Franse liedjes.
On connaît la chanson (1997)
Het met zeven Césars bekroonde On connaît la chanson van regisseur Alain Resnais is een muzikale relatiekomedie op zijn Frans. Twee totaal verschillende zussen, Odile en Camille, worstelen met de dagelijkse dingen van het leven en in hun schaduw opereren vier mannen. Men loopt achter elkaar aan, men kwetst en bedriegt en verlangt naar elkaar. Natuurlijk gebeurt dat, het is het oude liedje: ‘on connaît la chanson’. Alle gevaar dat dat een saaie, clichématige liefdesfilm oplevert, maar het tegendeel is waar. Dat komt in eerste instantie dankzij het uitstekende acteerwerk van onder anderen Sabine Azéma (Odile) Pierre Arditi (Odiles echtgenoot) en Agnès Jaoui (Camille), maar ook dankzij de “lumineuze strakke filmstijl van Alain Resnais” (aldus het NRC) en zijn ingeving om de geheime gevoelens van de personages te vangen in beroemde en minder beroemde Franse chansons. Resnais laat zijn acteurs niet overdreven jubelend zingen zoals in sommige musicalfilms wel het geval is. Hij integreert de chansons in de gesproken tekst, waardoor het net lijkt alsof de acteurs de teksten van de Franse chansonniers zelf ter plekke bedenken. Het gaat steeds om de inhoud van de liedjes, waarbij gender geen rol speelt. Dat leidt soms tot hilarische scenes, als één van de zussen bijvoorbeeld opeens met een zware mannenstem begint te zingen. Want alle liedjes die in de film klinken zijn originele opnames van ruim dertig verschillende Franse zangers waaronder Charles Aznavour en Gilbert Bécaud. Een feest der herkenning voor liefhebbers van het Franse chanson.
Bekijk de film On connaît la chanson op YouTube
Aznavour, le regard de Charles (2019)
Charles Aznavour (1924-2018) is één van de bekendste Franse chansonniers. Zijn tophit ‘For me formidable’ is (samen met ‘Formidable’ van Stromae) niet voor niets de inspiratiebron voor de titel van Sinfonietta’s tournee met Thomas Oliemans. Er bestaat veel populair filmmateriaal van deze sterzanger, die tevens filmacteur was en in wel tachtig films speelde. Maar wat voor velen waarschijnlijk een aangename verrassing is: Aznavour was zelf ook een fanatiek amateurfilmer. Met de camera die hij van collega Edith Piaf kreeg filmde hij zijn eigen leven. Een paar maanden voor zijn dood bekeek Aznavour het materiaal voor de eerste keer, samen met regisseur Marc di Domenico, en besloot er een film van te maken, zijn eigen film. “Ik heb overal gefilmd. De hele tijd op Super 8, op 16 mm”, aldus de chansonnier. “Anders dan mijn liedjes, zijn mijn films nooit geopenbaard. Als je ze ziet, zal mijn leven zich voor je ontvouwen, het verhaal dat ik nooit heb verteld.” En het verhaal dat hij vertelt is aangrijpend. Le regard de Charles is de blik van Aznavour op de wereld om hem heen. Momenten en gebeurtenissen, plaatsen waar hij optreedt, zijn vrienden, liefdes maar ook narigheid. Het is echter net zo goed een blik op de zanger, echtgenoot, acteur, vader en reiziger zelf. “Een liefdevol samengesteld egodocument in intieme vorm”, zo schreef de Volkskrant lovend. Ontroerende beelden die extra sterk werken dankzij de vele liedjes van Aznavour die tijdens deze biopic te horen zijn.
Bekijk de film (gratis) op NPO Start
Chansons. Een gezongen geschiedenis van Frankrijk (2011)
Wie écht meer wil weten over het Franse chanson moet beslist het informatieve boek van de Belgische schrijver en conferencier Bart Van Loo lezen, de auteur van het veelgeprezen boek De Bourgondiërs uit 2019. “Van Loo vertelt een hoogst originele en vermakelijke geschiedenis van Frankrijk aan de hand van wereldberoemde én vergeten Franse liedjes”, zo staat er op de achterkant van het boek. Geïnspireerd door de vele honderden liedjes van Franse chansonniers wandelt Van Loo door de straten van Parijs, laat hij chansons in zijn hoofd weerklinken en brengt hij de Franse geschiedenis swingend tot leven. Ook de aanvullende informatie, video’s en geluidsvoorbeelden die hij op zijn eigen website heeft verzameld zijn onmisbaar en onderhoudend. Bijna alle Franse liedjesschrijvers die tijdens Sinfonietta’s tournee Formidable! op het programma staan, worden uitgebreid besproken in het boek. Soms met hele grappige beschrijvingen van het uiterlijk en het karakter van de chansonnier, soms met een uitgebreide beschrijving van de herkomst van een bepaald liedje, en soms gewoon aan de hand van een leuke anekdote. Zoals de Belgische krant De Morgen het kernachtig samenvat: “Van Loo, een wandelende encyclopedie van lied en literatuur, bewijst met branie dat het muzikale erfgoed de poort opent naar een complete wereld.”
Bestel Chansons. Een gezongen geschiedenis van Frankrijk bij De Bezige Bij
Noortje Zanen