Tussen 8 en 18 december zingt Johanna Wallroth niet alleen voor het eerst bij Amsterdam Sinfonietta. Ook voor Håkan Hardenberger is er een primeur. Nog niet eerder in zijn carrière ging de Zweedse trompettist diverse concertzalen langs met een op en top kerstprogramma. Dat hij een uitzondering maakt heeft alles te maken met een ‘geweldig orkest en de werken op het programma die de kern van kerst belichamen.’
‘Ik had vanaf het begin van mijn carrière lange tijd maar één concert in de kerstperiode’, valt Håkan Hardenberger meteen met de deur in huis. ‘De laatste zondag vóór kerst speelde ik in München de trompetpartij in Bachs Weinachtsoratorium dat daar jaarlijks uitgevoerd werd. Toen mijn kinderen groot genoeg waren nam ik ze mee. En daarna was het thuis in Zweden heerlijk met familie kerst vieren. Een kerst die altijd in stilte eindigde. Dat vind ik het mooie van het programma van Amsterdam Sinfonietta. Het begint met het stralend D majeur van Telemanns Trompetconcert – kerst is zeker in Zweden een donkere tijd, dus het kan wel een beetje licht gebruiken – en het eindigt uiteindelijk met de Zweedse kerstliederen in stilte.’
“Dat is waar de kerst eigenlijk om gaat: het simpele feit dat er mensenlijk wezen geboren wordt. Meer is het eigenlijk niet.”
En daartussen staan werken die voor Hardenberger ‘de kern van kerst belichamen’. ‘In feite draaien alle werken rond het thema Magnificat, de dankzegging van Maria omdat ze zwanger is. Daarom staan ook de Magnificat Variations van Bernard Krol op het programma. Een virtuoze set variaties die enigszins doet denken aan de stijl van Hindemith. Maar wat mij betreft wordt de kern van het programma samengevat in de jazzklassieker A Child is Born van Thad Jones. Dat is waar kerst eigenlijk om gaat: het simpele feit dat er menselijk wezen geboren wordt. Meer is het eigenlijk niet.’
Noodzaak
Met religie heeft de trompettist duidelijk niet zoveel. ‘Muziek is mijn religie. En die probeer ik zo goed mogelijk te belijden. Daarom is het fijn dat er met Bachs cantate Jauchzet Gott in allen Landen BWV 51 en Händels Eternal Source of Light Divine twee stukken op het programma staan die feitelijk een duet zijn tussen de menselijke stem en de trompet. Ik probeer mijn hele leven al een zanger zonder woorden te zijn met mijn instrument, dus samenspelen met een sopraan is een heerlijke uitdaging. Het mooiste is het als het publiek uiteindelijk moeite heeft om te bepalen wie er nu aan het ‘woord’ is, de sopraan of de trompet. Als dat lukt is mijn avond helemaal geslaagd.’
“Ik probeer mijn hele leven al een zanger zonder woorden te zijn met mijn instrument, dus samenspelen met een sopraan is een heerlijke uitdaging.”
Maar muziek is meer dan dat voor Hardenberger. ‘Muziek vertolkt de kern van het menselijk leven. Het is een noodzaak. Ik heb vrienden in Zweden die schrijver zijn. Zij zijn vaak jaloers op musici omdat wij recht tot het hart en de geest van mensen kunnen spreken zonder enige vertaalslag nodig te hebben. Sommige mensen menen geen oor te hebben voor muziek. Ik heb dat altijd betwijfeld. Muziek is zo direct, dat komt altijd binnen. Het is niet nodig om muziek te begrijpen, er verstand van te hebben. Juist niet. Muziek is een groot mysterie. Het heeft de ongelooflijke kracht om de mensheid in al zijn gemoedstoestanden te beschrijven en om troost en ontspanning te bieden.’
Kerstverhaal
Ook, of zelfs juist, in zo’n reflectieve tijd als de kerst. ‘Toch is het voor het eerst in mijn leven als professioneel musicus dat ik een kersttour doe’, zegt Hardenberger lachend. ‘Eigenlijk vreemd, want het feit dat ik trompet ben gaan spelen is een kerstverhaal. Ik kom niet uit een muzikale familie en thuis werd er al helemaal geen klassieke muziek gespeeld of geluisterd. Toen ik een jonge tiener was dwaalde mijn vader een keer door Malmö op zoek naar een kerstcadeau voor mij. Hij had geen idee en liep uiteindelijk tegen een goedkope trompet aan in de etalage van een muziekwinkel. Omdat het hem deed denken aan een concert van Louis Armstrong waar hij in de jaren vijftig bij was geweest, kocht hij die trompet voor mij. Het instrument overviel mij en ik was meteen verkocht. Al snel wist ik dat de trompet mijn leven zou worden. Vooral toen ik ontdekte dat spelen voor andere mensen mij nog gelukkiger maakte dan louter studeren in mijn eigen kamer.’
Ambachtsman
Dat hij uiteindelijk solist werd, kwam vooral omdat hij zich in die hoedanigheid comfortabeler voelde dan in het orkest waar hij steeds alert moest zijn en de extreme druk voelde om die paar noten op het juiste moment op de goede manier te spelen. ‘Laten we het maar een combinatie van talent en geestgesteldheid noemen’, zegt hij nu. ‘Ik was uiteindelijk ook uit op de waardering van de mensen om mij heen, mijn ouders, de docenten. Daar deed ik mijn best voor. Muziek gaat tegenwoordig meer over de verkoopbaarheid dan om de kwaliteit, maar ik heb nog echt de kracht van de traditie geleerd en ervaren. Daarom voel ik mij vaak net zoveel artiest als ambachtsman en vind ik het heerlijk om het stokje door te geven. Waarschijnlijk daarom zal het concert dat in het Concertgebouw in Amsterdam plaatsvindt ook best een emotionele aangelegenheid voor mij worden. Ik gaf in het Concertgebouw mijn laatste optreden voordat de coronastilte inviel. Daar nu weer van de trap aflopen, geeft het ultieme gevoel dat we echt weer terug en onder de mensen zijn.’
Paul Janssen.
